امروزه رله‌های حفاظتی بخشی اجتناب‌ناپذیر از تابلوها و تأسیسات الکتریکی می‌باشند و تست و بازرسی از آنها نیز به شکل بدیهی دارای اهمیّت فراوانی می‌باشد ، تست بلاک‌ها تجهیزاتی هستندکه برای تست رله‌های حفاظتی و تجهیزات اندازه‌گیری در تابلوهای برق بکار می‌روند.
تست بلاک‌ها به شکل ساده ، سوکت‌هایی می‌باشند که در مسیر رله‌های حفاظتی قرار گرفته و این اجازه را به بهره‌بردار می‌دهند که به شکل موقت مسیر اصلی بین رله‌های حفاظتی و تجهیزات متصل به آن مانند ترانسفورمرهای جریان و ولتاژ و ….. را جدا کرده و تجهیزات تست مانند تجهیزات تزریق جریان ، ولتاژ و تستر‌های رله را به آنها به شکل موقت متصل نماید تا عملیات تست رله‌ها و ترانسفورمرهای اندازه‌گیری را انجام دهند.
منظور از تست رله‌های حفاظتی ، موارد زیر می‌باشد
۱- تزریق جریان به رله‌های جریانی از طریق منبع تزریق جریان یا دستگاه تست
۲- تزریق ولتاژ به رله‌های ولتاژی از طریق منبع تزریق ولتاژ یا دستگاه تست
۳- تزریق همزمان ولتاژ و جریان به رله‌های مولتی‌فانکشن یا اتصال دستگاه‌های تست
۴- تست‌های تکمیلی مانند اتصال منبع تغدیه خارجی به رله حفاظتی و تست کنتاکت‌های خروجی رله حفاظتی
همانطوری که در شکل شماره ۲ مشخص شده است ، تست بلاک بین رله حفاظتی و بخش‌های زیر قرار گرفته است:
با توجه به موارد فوق می‌توان رله را از نظر الکتریکی به شکل کامل از تابلو جدا کرده و تست نمود.
تست بلاک‌ها در صنعت به دو گروه تقسیم می‌گردند
۱- تست بلاک‌های تک‌کاره
۲- تست بلاک‌های ترکیبی (Multi-Finger)
تست بلاک‌های تک‌کاره تنها به منظور تست یک بخش از رله مورد استفاده قرار می‌گیرند مثلاً تست بلاک جریان ، ولتاژ و ….. که در شکل شماره ۳ یک نمونه از آنها به نمایش در آمده است.
تست بلاک‌های ترکیبی دارای سیستمی مرکب و دارای قابلیت تست بخش‌های مختلف رله‌های حفاظتی مانند ولتاژ ، جریان ، مدار تغذیه ، کنتاکت تریپ رله و ….. که در شکل شماره ۴ یک نمونه از چنین تست بلاک‌هایی به نمایش در آمده است.
تست بلاک‌ها به شکل کلی از دو بخش تشکیل می‌شوند ، بخش ثابت که بروی تابلو نصب می‌گردند (Test Block) و بین رله حفاظتی و تجهیزات دیگر تابلو قرار می‌گیرند و بخش دیگری که به پلاگ تست (Test Plug) مشهور هستند و به منظور تست رله یا ترانسفورمرهای اندازه‌گیری به داخل تست بلاک‌ها قرار می‌گیرند.
با اتصال تست پلاگ‌ها به تست بلاک‌ها ، اتصالات قبلی به مدار حذف شده و منابع جدید جایگزین می‌گردد (منابع تغذیه ولتاژ یا جریان و یا دستگاه تست رله) که در شکل شماره ۶ باز‌شدن اتصالات قبلی مدار و برقراری اتصالات جدید به نمایش درآمده است.
در مورد ترانسفورمرهای جریان با اتصال پلاگ ، اتصال مدارثانویه ترانسفورمرهای جریان از رله جدا می‌گردد که باعث می‌گردد مدارثانویه ترانسفومرهای جریان باز می‌گردد که سوختن ترانسفورمرهای جریان را به همراه خواهد داشت که مطابق شکل شماره ۷ ، با ایجاد ارتباطات لازم بروی پلاگ تست لازم است پس از ورود پلاگ تست به تست بلاک ، مدار ثانویه ترانسفورمرهای جریان اتصال‌کوتاه شده تا از سوختن آنها جلوگیری گردد.
استفاده از تست بلاک‌های ترکیبی (Multi-Finger)
امروزه با توسعه از رله‌های حفاظتی چند تابعی (Multi-Function) در تابلوهای برق ، برای تست رله‌های حفاظتی از تست بلاک‌های ترکیبی استفاده می‌گردد که توانایی تست بخش‌های ورودی ولتاژ ، جریان ، تغذیه رله حفاظتی و کنتاکت تریپ رله حفاظتی را دارا می‌باشند.
تست بلاک‌های ترکیبی ، از نظر عملکرد ، ترکیب چند تست بلاک تک‌کاره می‌باشند.
تست پلاگ‌های ترکیبی (Multi-Finger) به شکل یکپارچه طراحی و ساخته شده‌اند و به تست بلاک متصل می‌گردند و این در حالی است که پلاگ‌های تکی (Single-Finger) بسته به بخش‌های مورد نیاز تست به تست بلاک وارد می‌گردد و بخش‌های دیگر به کار خود ادامه می‌دهند.
محدودیت تست بلاک‌های ترکیبی
معمولاً شرکت‌های سازنده تست بلاک ، ترکیب‌های مختلفی را بسته به نیازمندی تست و پیکره‌بندی رله حفاظتی را ارائه می‌دهند که می‌توان بسته به نیازمندی‌های حفاظتی و تست رله‌ها اقدام به سفارش هر یک از آنها نمود.
به عنوان مثال در صورتی که یک رله حفاظتی دارای به دو سری ترانسفورمر جریان جهت حفاظت دیفرانسیل (Differential Protection) متصل شده و دارای یک سری ورودی ولتاژ از ترانسفورمرهای ولتاژ نیز می‌باشد با توجه به نیاز به تست منبع تغذیه رله یا کنتاکت خروجی رله ، لازم است ترکیب مناسب تست بلاک را انتخاب نمود که گاهی با توجه به تعدد ورودی‌های رله ، لازم است از دو دستگاه تست بلاک در کنار همدیگر تنها برای یک رله حفاظتی استفاده نمود.
در شکل شماره ۱۱ ، اتصال دستگاه تست رله به رله حفاظتی از طریق دو عدد پلاگ تست (Multi-Finger) نمایش داده شده است.
در شکل‌های ۱۳ ، ۱۴ و ۱۵ اتصال تست‌بلاک‌های ترکیبی به رله‌های حفاظتی مختلف با پیکره‌بندی‌های مختلف به نمایش درآمده است.
