درجه حفاظت IP

درجه حفاظتی IP یا Ingress Protection یک درجه بین‌المللی است که در استاندارد IEC-60529 تعریف‌شده است و مشخص‌کننده مقاومت محفظه‌ها و تجهیزات الکتریکی در مقابل ورود اجسام خارجی ، گرد و غبار و همچنین مایعات بکار می‌رود.
این درجه حفاظتی برای تجهیزات مختلفی که به شکل یک محفظه باشند بکار می‌رود ، به عنوان مثال ، تجهیزات الکتریکی خانگی ، چراغ‌های روشنایی و ….

برای تابلوهای برق و همچنین تجهیزات الکتریکی بکاررفته در آنها نیز ، این درجه حفاظت تعریف‌شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد.

درجه حفاظتی در حقیقت یک کد می‌باشد که از با دو حرف IP شروع می‌گردد و پس از آن دو رقم بکار می‌رود که رکن اصلی درجه حفاظتی همان دو رقم می‌باشند و پس از دو رقم نیز برای افزودن مشخصات و جزئیات بیشتر ، دو حرف دیگر بکار می‌رود و در حقیقت در صورت نیاز اضافه می‌گردند.

حال به تشریح بخش‌های درجه حفاظتی می‌پردازیم و پس از آن به کاربرد این کد‌ها در مورد تابلوهای برق می‌پردازیم

رقم اول :
رقم اول مشخص‌کننده دو نوع حفاظت می‌باشد:

• حفاظت در مقابل ورود اجسام خارجی به داخل محفظه یا تجهیز
• حفاظت در مقابل ورود گرد و غبار به داخل تابلوهای برق

جدول زیر ، کدهای شش‌گانه مربوط به رقم اول را تشریح می‌کند:

رقم دوم :
رقم دوم حفاظتی ، مشخص‌کننده حفاظت در مقابل ورود مایعات به داخل محفظه‌ها می‌باشد رقم دوم پیش‌تر ۸ رقم بود که اخیراً در ویرایش جدید استاندارد IEC-60529 رقم نهمی به آن اضافه‌شده است و مربوط به پاشش پرقدرت آب با حرارت می‌باشد. این اعداد در جدول زیر تعریف می‌گردد:

اکثراً درجه حفاظتی با همین دو رقم مشخص می‌گردد به عنوان مثال یک تابلو با درجه حفاظت IP-42 در مورد یک محفظه یا تابلوی برق مطابق جداول فوق به معنی حفاظت تابلو در مقابل ورود اجسام خارجی با ضخامت بیشتر از یک میلی‌متر و ورود مایعات در مقابل پاشیدن آب از تمامی جهات به محفظه یا تابلو

حرف‌اضافی (مربوط به دسترسی به بخشهای خطرناک مانند بخش‌های برق‌دار)

رقم اضافی مربوط به دسترسی به بخش‌های خطرناک در شرایط زیر مورد استفاده قرار می‌گیرند:

• در صورتی‌ که حفاظت واقعی مورد نیاز در مورد تماس با بخشهای خطرناک بیشتر از مقداری باشد که توسط رقم اول حفاظتی مشخص شده باشد.

• در صورتی که تنها حفاظت در مقابل تماس با بخش‌های برق‌دار مد نظر باشد که توسط یکی از چهار حرف مربوطه مشخص می‌گردد که در این حالت رقم اول حفاظتی حرف X قرار می‌گیرد.

جدول زیر حروف چهار‌گانه اضافی یاد‌شده و شرایط‌ آن‌ها را مشخص می‌کند:

حرف تکمیلی:
در صورتی که قرار باشد شرایط خاصی را با کد‌های حفاظتی مشخص نماییم که توسط دو رقم اول قابل تعریف نباشد ، از حرف‌های تکمیلی استفاده می‌گردد که مطابق جدول زیر می‌باشد:

نکات کاربردی در مورد تابلوهای فشارضعیف:

• بر اساس بند 8-2-2 استاندارد IEC-61439-1 به شکل کلّی لازم است درجه حفاظتی یک تابلوی فشارضعیف بسته پس از نصب آن بر اساس دستورالعمل سازنده IP2X باشد.

• بر اساس همان بند استاندارد مذکور ، درجه حفاظت تابلو در حالی که درب آن باز می‌باشد (Dead Front) حداقل IPXXB باشد به این معنی که تمامی تجهیزات و همچنین پوشش‌های حفاظتی آنها هنگامی‌ که درب تابلو باز است در مقابل تماس انگشت با بخش‌های برق‌دار حفاظت‌شده باشند.

• تابلوهایی که در فضای آزاد بدون پوشش‌های اضافی نصب می‌گردند ،‌ لازم است رقم اول حفاظتی آنها حداقل ۳ باشد (در عمل معمولاً درجه حفاظت تابلو‌هایی که در فضای آزاد نصب می‌گردند IP54 انتخاب می‌گردد مگر این که آنها زیر پوشش‌های حفاظتی مانند شلتر‌ها قرار گیرند)

• لازم به ذکر است که وقتی یک سازنده تابلو درجه حفاظتی برای تابلو مشخص می‌کند ، درجه حفاظتی یاد‌شده زمانی معتبر است که تابلو مطابق دستورالعمل‌ سازنده به شکل کامل مونتاژ و نصب شده‌ باشد و پوشش و درب‌های آن بسته باشد.

انتخاب صحیح درجه حفاظت تابلوهای برق با توجه به تبادل حرارتی تابلوها

یکی از اشکالات طراحی تابلوهای برق ، انتخاب درجه حفاظت‌های بالا برای آنها در شرایطی که چنین حفاظتی مورد نیاز نمی‌باشد و این موضوع باعث سخت‌‌شدن تبادل حرارتی تابلو با محیط اطراف می‌گردد که اضافه حرارت‌های غیر مجاز داخل تابلو را به همراه خواهد داشت که سبب کم‌شدن عمر تجهیزات و تابلو و بوجود آمدن خطاهای عایقی می‌گردد.
البته می‌توان طراحی‌ تابلوها را بر اساس درجه حفاظت بالا انجام داد که بدیهی است در این شرایط برای عملکرد صحیح تجهیزات لازم است سایز آنها را بیشتر کرد و تجهیزاتی که روی درب تابلوها نصب می‌شود را نیز از نوع خاص انتخاب نمود که قیمت تمام‌شده این نوع تابلوها بسیار بیشتر می‌گردد.

ممکن است ساختار یک تابلو به گونه‌ای باشد که بخش‌های مختلف تابلو ، درجه حفاظت‌های مختلفی داشته باشد که لازم است در مشخصات فنی تابلو به شکل مشخص هر‌یک از آنها درج گردند.

برای اطلاع از شرایط تست‌ هر یک از موارد چهارگانه فوق به استاندارد IEC-60529 مراجعه نمایید که تا زمان تهیه این مقاله با ویرایش ۲۰۱۳ توسط مؤسسه IEC تهیه شده است.

این مقاله برای استفاده افراد علاقه‌مند به تابلوهای برق و فراگیری فنون مربوط به آن تهیه شده است و متعلق به سایت طراحی کاربردی تابلوهای برق بوده و استفاده از آنها در سایت‌های دیگر مجاز نمی‌باشد.